Na-Dene dilleri, Kuzey Amerika’da Na-Dene Kızılderilileri tarafından, ABD (Alaska, Washington, Oregon, Kaliforniya, Utah, Kolorado, Arizona, New Mexico, Oklahoma, Teksas), Kanada (Yukon, Kuzeybatı Toprakları, Nunavut, Britanya Kolombiyası, Alberta, Saskatchewan, Manitoba) ve ufak bir kısmı da Meksika’da konuşulan diller ailesidir.
Asya kökenli olduğu 2008 yılında Edward Vajda başta olmak üzere uzmanlarınca teyid edilen tek Kızılderili dilleri budur.
Daha önce bu grupta yer alan Haydaca, şimdi grup dışında izole bir dil olarak sınıflandırılmaktadır.
Kalan diller (Tlingitçe, Eyakça, Atabask dilleri) Sibirya’daki Yenisey dilleri ile birlikte Denesey (Dene-Yenisey) adı altında yeni bir grup oluşturur.
Türkiye’de en çok tanınan ve Kızılderili dendiğinde ilk akla gelen Apaçilerin dili bu gruptandır.
Na-Dene adının kaynağı halk anlamına gelen Tlingitçe na ile Atabask dillerindeki dene sözleridir.
Na -Dené dilleri, öncelikle Alaska ve batı Kanada’nın yanı sıra güneybatı Amerika Birleşik Devletleri’nde konuşulan bir Kızılderili dilleri ailesidir.
Athapaskan dillerinin yanı sıra Eyak ve Tlingit dillerini içerirler.
Navajo , Na-Dené ailesinin en geniş dağılıma sahip dilidir: Arizona , New Mexico ve Amerika Birleşik Devletleri’nin güneybatısındaki çeşitli bölgelerde konuşulur.
Diğer Athapaskan dilleri Kanada , Alaska ve Oregon’un bazı bölgelerinde ve kuzey Kaliforniya’da konuşulmaktadır.
Eyak Güneydoğu Alaska’da konuşuluyordu ama son konuşmacı 2008’de öldü.
15 akıcı konuşmacıya sahip Haida dili ( Michael Krauss , 1995), Na-Dené ailesinin bir üyesi olarak önerildi, ancak çoğu dilbilimci kanıtları yetersiz buldu.
Joseph Greenberg’in son derece tartışmalı sınıflandırmasına göre , Na-Dené-Athapascan grubu, her biri Asya’dan Amerika’ya belirli bir göç dalgasını temsil eden üç ana Kızılderili dil grubundan birini oluşturur.
Diğer iki grup, birincisi Alaska’da ve Kanada Arktik Bölgesi’nde konuşulan Eskimo-Aleut dillerinden , ikincisi ise Amerikan Kızılderili dillerinden oluşur.
Greenberg’in sınıflandırmasının en tartışmalı olan bu son grubu, Amerika’nın ne Eskimo-Aleut ne de Na-Dené olmayan tüm yerli dillerini içerir.
Greenberg’in teorisinin Merritt Ruhlen gibi savunucuları , Na-Dené halklarının Asya’dan Yeni Dünya’ya göçünün altı ila sekiz bin yıl önce, yaklaşık dört bin yıl sonra gerçekleştiğini iddia ettiler.
Sergei Starostin’in (ayrıca tartışmalı) dil teorisine göre , Na-Dené ailesi, Kuzey Kafkas dilleri ve Çin-Tibet dilleri ile birlikte Dené-Kafkas üst ailesinin bir parçası olacaktı . Bu fikir ilk olarak Edward Sapir tarafından ortaya atılmıştır .
Son zamanlarda, Na-Dené dilleri ile Sibirya’da konuşulan Yenisey dilleri arasında bir ilişki önerilmiştir.
