Dil ailesi, birbiriyle aynı kökten gelen akraba dil topluluğuna verilen ad. Yani aynı dil ailesine mensup dillerin, aynı kökenden, belki de aynı ilkel dilden türediği kabul edilir. Çoğu dilin yazılı tarihi çok kısa olduğu için, çok az dilin kesin kökeni bilinmektedir. Dil ailelerinin belirlenmesi, uzun bilimsel çalışmalar sonucunda mümkün olmuştur.
Dil aileleri ağaç şeması olarak gösterildikleri için kendilerine dil ağacı da denir. Bu sebeple alt bölümlerinde de dil kolları denir. Bazı diller bulundukları aile içindeki bir alt grubun tek temsilcisi olarak soyutlanmış olabilirler. Örneğin Yunanca, Hint-Avrupa Dil Ailesi içerisinde soyutlanmış bir dildir. Bazı dillerin ise bilinen hiçbir yaşayan akrabası bulunmamaktadır ve bu yüzden bütün dünya dilleri içinde soyutlanmıştırlar. Örneğin Baskça tamamen soyutlanmış bir dildir.
Başlıca dil grupları
- Tek heceli: Kelimeler tek hecelidir. Yapım ve çekim ekleri yoktur. Kelimeler cümledeki kullanım yerlerine göre anlam kazanırlar. Çince bu grupta yer almaktadır.
- Eklemeli (bitişken): Kelimelerin kökleri değişmez. Kullanımda kelimeye getirilen ekler, kelimelerin anlamlarını ve görevlerini belirler. Türkçe, Moğol, Macarca bu grupta yer alırlar.
- Çekimli (bükümlü): Kelimeler kullanımda değişiklere uğrar.
- Ön-ek, iç-ek, son-ek kavramları vardır. Bazılarında ünsüzler değişmez, ünlüler değiştirilerek yeni kelimeler yapılır. Yani kökler ünsüzlerden ibarettir. Arapça, Farsça, İngilizce, Hintçe bu grupta yer almaktadır.
Algonkin dilleri
- Karaayakça, Şayence, Meskvakice, Mikmak, Krice, Arapahoca, Atsinaca, Şavnice
Bu ailedeki dillerde köken birliği az, yapı birliği çoktur. Bu dil ailesinde tüm diller eklemeli dillerdir. Bu dil ailesinde ünlü uyumu ortak özellik taşımaktadır.
Moğol dilleri
Moğolca (Khalka), Buryatça, Kalmukça.
Avustroasya dilleri
- Kmerce
- Mon dili
- Viet dilleri: Vietnamca
- Munda dilleri: Mundari, Santali, Go, Korkuca
Avustronezya dilleri
- Malaya-Polinezya dilleri
- Filipin dilleri: Ilokano, Sebuanca, Varayca, Filipince (Tagalogca), Tausugca
- Malaya-Sumbavan dilleri (tartışmalı)
- Malayan dilleri: Malayca (Malezyaca, Endonezce)
- Sundaca
- Balice
- Cavaca
- Makassarca
- Tetum
- Malgaşça
- Çamorro
- Okyanusya dilleri
- Fijice
- Mikronezya dilleri: Nauruca, Kiribatice
- Polinezya dilleri: Maori, Havaice, Tahitice, Samoaca, Tongaca, Rapa Nui
- Formoza dilleri
Aymara dilleri
- Aymaraca
Çin-Tibet dilleri
Asya’daki en büyük dil ailesidir.
- Sinik (Çin) dilleri: Mandarin, Wu lehçesi, Fucien (Min) lehçesi, Amoy lehçesi, Kantonca, Hakka lehçesi
- Tibet-Birman dilleri:
- Tibet Grubu: Tibetçe, Dzongka.
- Birman Grubu: Birmanca, Lolo, Moso, Şan, Karence.
Tay-Kaday dilleri
Tayca, Karatay, Laoca, Çuang,
- Miao-Yao Grubu: Miao dili, Yao dili.
Dene-Yenisey dilleri (kesin değil)
- Na-Dene dilleri
- Tlingitçe
- Eyak-Atabask dilleri:
- Eyakça
- Atabask dilleri:Ahtnaca, Denağinaca, Değinakça, Holikaçukça, Koyukonca, Kuskokvimce, Aşağı Tananaca, Tanakrosça, Yukarı Tananaca, Kuzey Tuçoncası, Güney Tuçoncası, Guçince, Hanca, Tagişçe, Tahltanca, Kaskaca, Danezaca, Sekanice, Denetaca, Satuca, Tlınçonca, Denesulinece, Tsetsautça, Tsutinaca, Nadoten-Vetsuvetence, Dakelce, Çilkotince, Nikolaca, Hupaca, Ova Apaçicesi, Hikarilaca, Lipanca, Meskalero-Çirikavaca, Batı Apaçicesi, Navahoca
- Yenisey dilleri: Ketçe, Yuğca, Kotça, Asanca, Arince, Pumpokolca
Dravid dilleri
Brahui, Gondi, Kannada, Malayalam, Tamilce, Telugu
Eskimo-Aleut dilleri
- Aleut dilleri: Aleutça
- Eskimo dilleri:
- Yupik dilleri: Sibirya Yupikçesi, Yupikçe, Çupikçe, Nunivak Çupikçesi, Supikçe
- İnuit dilleri: İnyupikçe, Batı Kanada İnuitçesi, Doğu Kanada İnuitçesi,Grönland İnuitçesi (Grönlandca)
Ge dilleri
Kaingan
Hami-Sami dilleri
- Berber dilleri: Zenet, Kabiliya, Şloh, Şavya, Tuareg (Tamaşek)
- Çad dili: Hausaca
- Kuşitik diller: Somalice, Afarca, Bece, Odoma, Sidamo
- Mısır dilleri: Eski Mısır dili, Kıptî dili.
- Sami dilleri: Arapça, İbranice, Aramice, Habeşçe (Amhara), Tigrece, Tigrina – ölü diller olan Akadca, Babilce, Asurca, Süryanice.
Hint-Avrupa dilleri
- Anadolu dilleri: Hitit dili, Lidya dili, Likya dili, Luvi dili (Bu diller artık kullanılmayan ölü dillerdir.)
- Arnavut dilleri: Arnavutça, Geg.
- Baltık-Slav dilleri
- Slav dilleri
- Doğu Slav dilleri: Rusça, Ukraynaca, Beyaz Rusça
- Batı Slav dilleri: Lehçe, Slovakça, Çekçe.
- Güney Slav dilleri: Sırpça, Hırvatça, Boşnakça, Bulgarca, Makedonca, Slovence
- Baltık dilleri: Prusça (ölü), Litvanyaca, Letonca.
- Slav dilleri
- Cermen dilleri:
- Batı Cermen grubu: İngilizce, Almanca, Yidiş, Felemenkçe, Afrikaans, Flamanca, Frizce, Lüksemburgca.
- Kuzey Cermen grubu: İsveççe, Norveççe, Danca, İzlandaca, Faroece
- Doğu Cermen grubu: Gotça
- Ermenice: Doğu Ermenicesi, Batı Ermenicesi.
- Helenik diller: Yunanca
- Hint–İran dilleri
- Hint-Aryan dilleri: Sanskritçe, Bengalce, Paştu, Çingenece, Hindustânî (Hintçe, Urduca), Nepalce, Gucaratça, Racastanca, Biharca, Paharca, Konkani, Oriya, Seylanca, Assamca, Keşmirce, Sindce, Pencapça.
- İrani diller: Farsça, Kürtçe, İskitçe, Osetçe, Zazaca, Beluçça, Mazenderanca, Gilanca.
- İtalik diller
- Romen dilleri: Fransızca, İspanyolca, İtalyanca, Portekizce, Galiçya dili, Rumence, Katalanca, Provensal, Ladino, Romanşça. (Bu kolun çıkış dili, Latincedir.)
- Kelt dilleri: Bretonca, Galce, İrlandaca, İskoç dili, Kernevekçe (Birleşik Krallık ‘nin Cornwall bölgesinde).
- Tohar dilleri
Hivaro dilleri
Hivaro
Hmong-Mien dilleri
- Hmong dilleri
- Mien dilleri
İrokua dilleri
Mohawk, Çerokice, Kayuga, Seneka, Onandayga
İzole diller
- Avrupa: Baskça
- Asya: Bruşaski, Aynuca
- Amerika: Haydaca, Zunice
Kafkas dilleri (bölgesel grup)
Kuzey Kafkas dilleri (bölgesel grup)
- Dağıstan dilleri: Avarca, Dargice, Lakça, Tabasaranca, Lezgice, Agulca, Rutulca, Tsahurca.
- Kuzeybatı Kafkas dilleri: Abhazca, Abazaca, Ubıhça, Çerkesçe (Bu diller de kendi içlerinde çeşitli lehçelere ayrılırlar)
- Nah dilleri: Çeçence, İnguşça, Batsça
Güney Kafkas dilleri (genetik grup)
Gürcüce, Lazca, Megrelce, Svanca
Karib dilleri
Aravakça, Garifuna, Karib, Taino
Keçuva dilleri
Keçuva
Khoisan dilleri
Hottentot dilleri, San (Buşman lehçeleri)
Maskoke dilleri
Apalaçian, Çikasovca, Çoktavca, Krikçe
Maya dilleri
Çolca, Çontalca, Hüsnanimce, Kakçikel, Kekçice, Tzeltalca, Tzotzilce, Yukatekçe
Mişe-Zoke dilleri
- Mişe
- Zoke
Nijer-Kongo dilleri
- Dogon dilleri
- Atlantik-Kongo dilleri
- Delta dilleri: İfifik
- Bantu dilleri: Kikongo, Lingala, Kikenya, Svahili, Kirundi, Ruandaca, Fon, Umbundu, Nyanja, Ndebele, Bemba, Şona, Tswana, Zulu, Xhosa, Sotho, Swazi
- Nijer dilleri: Volofça, Fulani, Serer, Mandinge, Bambara, Senufo, Eve, Tvi, Yoruba, Ibo, Kpelle, Mande, Mossi, Ga, Aşanti
Nil-Sahra dilleri (tartışmalı)
- Nil dilleri: Nubyaca, Masai, Karamajong, Şilluk, Nuer, Dinka
- Sahra dilleri: Songayca, Sara
Oto-Mange dilleri
- Çinantek dilleri
- Mazahua, Mazatek, Mikstekçe, Otomi, Pame, Tlapanek, Zapotek
Paleosibirya dilleri (bölgesel grup)
- Çukçice, İtelmence, Koryakça, Nivihçe
Pama-Nyungan dilleri
Pano-Takana dilleri
Pano dilleri, Takana dilleri
Saliş dilleri
İç Saliş dilleri, Kıyı Saliş dilleri
Siyu dilleri
Apsalokece (Crow), Dakotaca, Lakotaca, Nakotaca, Omahaca
Tay-Kaday dilleri
- Kaday dilleri: Laçice
- Tay dilleri: Tayca, Laoca
Trans-Yeni Gine dilleri
Tunguz dilleri
Even, Evenki, Golde, Oroç, Lamut.
Tupi-Guarani dilleri
Guarani, Tupi
Türki diller
- Ogur grubu: Çuvaşça.
- Kıpçak grubu: Kazakça, Kırgızca, Karakalpakça, Nogayca, Karaçayca, Başkırca, Kumukça, Tatarca, Altayca.
- Oğuz grubu: Türkçe, Azerice, Türkmence.
- Uygur grubu (Çağatay grubu): Özbekçe, Uygurca, Salarca.
- Sibirya grubu: Yakutça.
Ural dilleri
- Fin-Ugor dilleri:
- Baltık-Fin dilleri: Fince, Laponca, Estonca, Marice (Çeremişçe), Komice, Karelce.
- Ugor dilleri: Macarca, Hantıca, Mansice
- Samoyet dilleri: Samoyet, Nenetsçe
Uto-Aztek dilleri
Havasu, Hopice, Huiçol, Komançice, Nahuatl, Pima, Papago, Şoşone, Tarahumara, Tepehuan, Ute, Yaki
Yuma-Koçimi dilleri
Koçimi, Yuma dilleri
