Ermenistan, Gürcistan, İran, Suriye ve Türkiye’de de cemaatleri bulunan Êzdîler’in bugünkü toplam sayısının 800.000 civârında olduğu tahmin edilmektedir. Türkiye Êzdîleri daha çok Şanlıurfa ve Viranşehir’de yaşarlar. Burada yaşayan Êzdîler’in sayıları 1970 yıllarında 80,000’i bulurken, şu anda bu sayı 300’lere kadar düşmüştür. Dünden bugüne bir çok baskı ile karşılaşmış dünyamızın bu rengi tarih içerisinde aralıklı olarak katliamlarla yüzyüze kalmışlardır.
Êzdîlere Karşı Yapılan Katliamlardan Bazıları
1221: Êzidilerin dini lideri Şêx Adî 1162’de vefat etti ve Laliş’de defin edildi. Laliş Êzidî inancının merkezi olarak kabul edildi. Êzidilere yönelik ilk büyük kıyımlardan birisi Moğallar’ın 1221 yılında Kürdistan’ı talan ettiği yıl yaşandı.
1257-1258: Moğallar Kürdistan’ı yakıp yıkmaları bu tarihtte de sürdü. Şêx Adî’nin soyundan gelen Şerefedîn Moğollara karşı savaşırken katledildi.
1415: Êzidilerin komşuları yani Müslümanlar ortak bir ordu kurarak Êzidilerin kıyımdan geçirdiler ve Şêx Adî’nin türbesini yakıp-yıktılar.
1640-1641: Sincar Êzidilerinin Mardin civarında bazı köylere saldırdığı gerekçesiyle Diyarbakır Valisi Ahmet Paşa 70 bin kişilik bir orduyla Êzidilerin yaşadığı bölgelere saldırdı, binlerce Êzidi kıyımdan geçirildi.
1647-1648: Musul valiliğini isteyen Şeyxan Emiri Mirza Bey isteğinin reddedilmesi üzerine baş kaldırdı. Bu isyanın bastırılmasında çok sayıda Êzidi öldürüldü.
1715: Osmanlı paşası Hasan Paşa’nın liderliğinde birçok yerde Êzidilere yönelik katliamlar oldu.
1752-1754: Süleyman Paşa Şengal Êzidilerine saldırarak, çoluk çocuk demeden bu bölgedeki Êzidilerin büyük bir kısmını kılıçtan geçirdi.
1767-1768: Emin Paşa’nın liderliğinde Êzidileri hedef alan saldılar oldu.
1770-1771: Şeyxan Emiri Bedax Bey’in başkaldırısı kanlı bir şekilde bastırılarak birçok Êzidi öldürüldü.
1773-1774: Musul Valisi ufak tefek bahaneler ile Şengali talan ederek büyük bir kıyımda bulundu.
1779: Bu kez de Musul valisinin kardeşi benzer gerekçelerle Şengal bölgesini talan etti.
1779-1792: arası birçok bahaneyle 4 ayrı katliamda binlerce Êzidiyi kılıçtan geçirdi.
1792-1793: Musul Valisi Muhammed Paşa Şengali talan ederek 8 köyü yerle bir etti.
1794-1795: Bağdat’taki Süleyman Paşa’nın liderliğinde Êzidilere saldırılar oldu.
1799-1800: Bağdat’lı Abdelaziz Bey Şeyxan bölgesindeki bütün yerleşim merkezlerini kırıp geçirerek 25 köyü haritadan sildi.
1802-1803: Musullu Ali Paşa’nın liderliğinde Şengal Êzidilerine katliamlar yapıldı.
1809-1810: Bağdat Valisi Süleyman Şengalİ talan ederek çok sayıda Êzidiyi kıyımdan geçirdi.
1832: Êzidilerin tarihindeki en kanlı olaylarından biri yaşandı. Botan miri Bedirxan Bey Şeyxan’ı istila etti. Şeyxan halkı Sincara ulaşmaya çalıştı. Fakat Musul kapılarına vardıklarında Dicle nehrinin yükselmesinden dolayı büyük bir kesim karşıya geçemedi. Geriye kalanlar Bedirxan Beyin ordusu tarafından katledildi.
1838: Musul Valisi Tayyar Paşa Êzidi köylerine sefer düzenledi.
1892: Geciken vergilerin toplanması için görevlendirilen General Ömer Vehbi Bey Êzidilerin İslamiyet’e geçmesini istedi. Fakat Êzidilerin bunu ret etmesi üzerine Ömer Vehbi Bey Şengal ve Şeyxan’i istila ederek Êzidileri kıyımdan geçirdi. Yaklaşık 15 bin Êzidi katliamdan kurtulmak için dinlerini değiştirdi.
BERNAMEGEH
UYARI: Yazıların izinsiz kopyalanması ve Web Sitelerinde yayınlanması kesinlikle yasaktır. Hakkınızda yasal işlemlerin başlatılabileceğini lütfen unutmayın!
