Süleymaniye’de doğdu. Mustafa Yamulki Paşa ve Safiye Hanım’ın kızıdır. Safiye Hanım, bir süre Osmanlı Kürd Şurayı Devlet Başkanlığı da yapan Babanlı Kürd Said Paşa’nın kardeşi, yani Şerif Paşa’nın halasıdır.
Ortaöğretim yılları İstanbul’da geçti. Tıp okumak için Fransa’ya gidip geldi. Babası Mustafa Yamulki Paşa’nın Harp Divanı başkanı olduğu sıralarda, 1919 yılında, babası gibi, kendisi ve kardeşi Abdülaziz Yamulki de Kürdistan Teali Cemiyeti’ne (KTC) üye oldular.
1919 yılında, KTC’ye paralel olarak, ilk Kürd kadın örgütlenmesi Kürd Kadınları Teali Cemiyeti kuruldu. Cemiyetin kurucuları, genel olarak Bedirhan, Baban gibi aristokrat Kürd ailelerine mensup kadınlardı. Başlangıçta, cemiyet başkanlığına Şerif Paşa’nın eşi Emine Hanım’ın başkan olması istense de cemiyetinbaşkanlığına Encum Esma Hanım getirildi.
Cağaloğlu’ndaki bir binada faaliyet gösteren cemiyetin, amacında şu ifadelere yer veriliyordu:
“Cemiyetin maksadı, Kürd kadınlarının çağdaş bir zihniyetle gelişimini sağlamak, aile yaşamında köklü sosyal reformlar gerçekleştirmek, göçler dolaysıyla yoksul duruma düşen Kürd yetim ve dullarına iş bulmak ve bunları yoksulluktan kurtarmaktır…”
KTC’nin yayın organı Jîn dergisinin 4 Haziran 1919 tarihli 20. sayısında, dergi sorumlusu Memduh Selim Bey, “İki Hayırlı Eser” başlıklı yazısında, bu cemiyetin kuruluşunu duyuruyordu:
“Kürd kadınlığının çağdaş anlayışla yükseltilip geliştirilmesini sağlamak, aile yaşamında köklü sosyal reformlar gerçekleştirmek, göç ettirme ve kitle halinde öldürmeler dolayısıyla sefalet içine düşen Kürd öksüz ve dullarına iş bulmak ve nakdî yardımda bulunmak, onları sefaletten kurtarmak’ amaçları çevresinde ‘Kürd Kadınları Tealî Cemiyeti’ adı altında bir dernek açan İstanbul’daki hanımlarımıza, Kürdlük için şeref olan bu kutlu kuruluşlarından dolayı ne kadar şükran borçlu olsak yeridir.”
Jîn’de bu konuda, Abdürrahim Rahmi Hakkâri ve Abdülaziz Yamulki’nin de cemiyeti öven yazıları yayımlandı.
Cemiyet, amaçları doğrultusunda, broşürler yayımladı, kadınlar için okuma salonu açtı. Ancak cemiyet, ağırlıklı olarak, I. Dünya Savaşı nedeniyle (1916 Kürd Tehciri), Batı’ya sürgün edilen Kürd muhacirlerin yetim çocuklarına yardım amaçlı bir faaliyetin içine girdi.
Bu amaçla, 20 Haziran 1919 Çarşamba günü, aynı zamanda cemiyetin açılışının kamuoyuna duyurulması için verilen bir mevlitte Başkan Encum Yamulki, kadının hak ve özgürlüğüyle ilgili olarak çalışmalar yapılacağını ve Kürd muhacirlerinin yetim çocukları için yardım toplanacağını belirttiği bu önemli konuşmasının bir bölümünde şöyle diyordu:
“Bugün bütün milletlerin mukadderatı başka şekiller aldığı ve herkese bir hak verildiği bir zamanda, bizler de kendi hakkımızı istiyoruz. Çünkü ortada milyonlarla Kürd var ve büyük bir Kürdistan vardır. Kutsal amaçlar uğrunda en çok çalışmak isteyenlere ve uluslarına olan sevgilerini göstermiş oldukları fedakârlıklarla kanıtlayanlara, hepimiz teşekkür borçluyuz.
Derneğin açılış törenine koşarak gelen saygıdeğer hanımlarımız ve kardeşlerimiz, her türlü yardımı yapacaklarına ve Kürdlüğün gelişmesi için ne yapılması gerekirse tereddütsüz olarak yapacaklarına Kürd sözü üzerine söz verdiler. ‘Kürd sözünden dönmez’ cümlesi, öteden beri bir atasözü olmuştur. Ben kanılarımla inanarak diyorum ki, Kürd her şeye söz vermez, fakat vermiş olduğu sözden de kesinlikle dönmez. İşte, hanımefendiler, bu derneğe girenler Kürddür ya da Kürdlere sevgi besleyen hanımlardır. Maksadımız Türklüğe karşı durmak değil, tersine ona destek olmak ve kendimizi tanıtmaktır.”
Bu konuşma, daha sonra, 2 Temmuz 1919 tarihli Jîn dergisinin 22. sayısında yayımlandı. Bu mevlitte muhacir Kürd yetim çocuklarının sünneti de gerçekleştirilmiştir.
Babası Mustafa Yamulki Paşa İstanbul’dan ayrılmak zorunda kalınca, o da 1924 yılında tekrar Fransa’ya tıp eğitimini tamamlamaya gitti. Doktor oldu ve okuduğu fakültede, Maurice Neveu Lemaire adlı bir Fransız’la evlendi.
1970 yılında Paris’te vefat etti ve vasiyeti üzerine, Bağdat’ta annesi Safiye Hanım’ın yanında toprağa verildi.
Bernamegeh Türkçe
UYARI: Yazıların izinsiz kopyalanması ve Web Sitelerinde yayınlanması kesinlikle yasaktır. Hakkınızda yasal işlemlerin başlatılabileceğini lütfen unutmayın!
