Altıntepe, Erzincan ilinin Üzümlü ilçesi sınırlarında Urartu, Bizans ve Osmanlı medeniyetlerine ev sahipliği yapmış eski bir yerleşim yeridir.
Erzincan ovasının kuzey doğu kenarında yer alan volkan konilerinden en ilgi çekici olanı Altıntepe’dir. Ova seviyesinden 60 m. yükseklikteki bu tepe ilk kez 1938 daha sonra da 1956 yıllarında yasal olmayan yollardan iki mezar’ın soyulmasıyla adını duyurmuştur.
Ardından 1959 yılında Ankara Üniversitesi öğretim üyelerinden Tahsin Özgüç tarafından kazılara başlanmıştır.
Urartu döneminde inşa edilen ve yapılan kazılarda özellikle milattan önce MÖ 850-590 yıllarına ait yüzlerce tarihi eserin bulunduğu kale ve çevresindeki ilk kazı, 1959-1967 yılları arasında Ankara Üniversitesi öğretim üyelerinden Prof. Dr. Tahsin Özgüç başkanlığında gerçekleştirildi.
Kültür ve Turizm Bakanlığı ile Atatürk Üniversitesi iş birliğiyle 2003 yılında Prof. Dr. Mehmet Karaosmanoğlu tarafından kalede yeniden yapılan kazı çalışmaları ise 2019 yılında tamamlandı.
Gerçekleştirilen kazılarda Doğu Anadolu Bölgesi’nde Urartu dönemine ait olan ve bazıları tek örnek olan birçok önemli bilgi ve tarihi eser elde edildi.
Urartuların Anadolu’da bugüne ulaşan en önemli şehirlerinden olan 2900 yıllık kale, bu kazı çalışmaları sonrası hazırlanan projeyle restore edilip yürüyüş yolları yapılarak açık hava müzesine dönüştürüldü.
Ortaya çıkarılan Urartu dönemi yapıları Anadolu arkeolojisine önemli katkılar sağlamış ve temsil ettiği kültürün tek örnekleri olarak değerlendirilmiştir.
Yaklaşık 200 m genişliğindeki tepenin üst kısmında Bizans Surları tarafından tahrip edilmiş, Urartu Dönemine ait iç kale kapısı ve surları, tapınak-saray, apadana, iç surların hemen dışında depo binası ile tepenin güney yamacında açılan terasa yerleştirilen açık hava tapınağı ve yeraltına yapılan 3 taş örme mezar ortaya çıkarılmıştır.
Altıntepe’de kazıların ardından Kültür Bakanlığı’na devredilen kale gerektiği gibi korunamamış ve “Altıntepe” adından gelen cazibeyle ve çevre de oluşturulan masallarla definecilerin iştahını kabartmış, bilimsel kazılarda büyük bir kısmı korunmuş olarak ortaya çıkarılan kalıntılar yerle bir edilmiştir.
2002 yılında Erzincan Valisi Halil İbrahim Altınok’un duyarlılığı sayesinde kazı Bakanlar Kurulu kararıyla Atatürk Üniversitesi Fen- Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü öğretim üyesi Mehmet Karaosmanoğlu’na verilmiştir.
2003 yılında başlanan kazı ve restorasyon çalışmalarına Tapınak alanında, Apadana’da, Kale Kapısı civarında, Kilise’de ve Sur duvarlarında devam edilmektedir.
Urartu döneminde kurulan yerleşim yerinde hâlen arkeolojik kazılar sürdürülmektedir.
Kalenin bulunduğu tepede, tahrip edilmiş Doğu Roma surları, Urartu Dönemine ait iç kale yapısı ve surları, tapınak, saray, apadana, iç surların hemen dışında depo binası ile tepenin güney yamacına açılan terasa yerleştirilen açık hava tapınağı ve yer altında yapılan üç taş örme oda mezar ortaya çıkarılmıştır.
İlk kazının ardından Kültür ve Turizm Bakanlığı ile Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü adına Prof. Dr. Mehmet Karaosmanoğlu başkanlığındaki bir ekip tarafından 2003 yılından beri gerçekleştirilen ikinci dönem kazıları Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı kararı ile 1 Temmuz 2020’de tamamlandı.
2018 yılında Kültür ve Turizm Bakanlığımız himayelerinde Erzincan Valiliği desteğiyle İl Kültür ve Turizm Müdürlüğünce hazırlanan Altıntepe Arkeopark Projesi, Doğu Anadolu Projesi (DAP) Bölge Kalkınma İdaresi Başkanlığına sunulmuş ve DAP İdaresi Başkanlığınca finans desteği sağlamak üzere kabul edilmiştir.
