ŞEYH MAHMUD BERZENCÎ, KÜRDİSTAN KRALLIĞI VE KÜLTÜR FAALİYETLERİ

Şeyh Mahmud Berzenci, kimi kaynaklara göre 1878, kimi kaynaklara görede 1881 yılında Süleymaniye’de doğdu. Ailesi Kürdistan genelinde geniş ve güçlü bir etki yani nüfuza sahipti. Dini olarak İslam’ın Kadiri tarikatından olan Şeyh Mahmud Berzenci, halkına karşı sorumluluk sahibiydi, ulusal duyguları güçlü bir gençti.

Babası Şeyh Kak Said, dedesi ise mezarı Süleymaniye’de ziyaretgah olan Şeyh Kak Seyyid Ahmed Berzenci’dir. Berzenciler, Kadiri Şeyhleridirler. Aile şeceresi sırasıyla Şeyh Said, Şeyh Kake Ehmedi, Şeyh Marîfe Nodêyî, Şeyh Hîsa, Baba Ali Hemedanî’dir. 1385 yılında ölmüş olan Seyyid Ali Hemedani’nin iki oğlu, Seyyid Musa ve Seyyid İsa’nın Şehrezor’dan Berzence Köyü’ne yerleşmeleriyle, Berzencîler olarak bilinmişlerdir.

Kürtçe, Arapça, Türkçe ve Farsça’yı çok iyi konuşan, ayrıca şiirleride bulunan Şeyh Mahmut Kadiri tarikatının bir mensubudur. Sultan Abdülhamid’in davet etmesi üzerine 1901 yılında İstanbul’gitmiştir. Bir süre İstanbul’da kalarak bilgi ve yeteneklerini geliştirerek Kürdistan’da sözü geçen biri olmuştur.

Öğrenimini Süleymaniye’de tamamlayan Şeyh Mahmud Berzenci siyasi ve idari işlerde babası Şeyh Said Berzenci’ye yardımcı olur. Osmanlı İmparatorluğu’nun 1908 yılında isyan eden babası Şeyh Said, amcası Şeyh Ehmed ve 50 adamını 1913 yılında yakalayarak öldürmesinden sonra babasının yerine geçmiştir. Aynı isyana katılan Şeyh, bölgedeki aşiretlerin ayaklanacaklarını bildirmeleri üzerine serbest bırakılmıştır.

Şeyh Mahmud Berzenci 1918 yılında Süleymaniye merkezli Kürdistan hükümetini kurdu. Aktif ve pratik kişiliği ile sürekli halk ile içiçeydi.

Şeyh Mahmud resmi kurumlarda Kürtçe’nin resmi dil olmasına karar verdi, Arapça, İngilizce, Farsa ve Türkçe’yi resmi dil olmaktan çıkardı.

Şeyh Mahmud Berzenci hem çok zengin bir ailedendi hem de Kadiri Tarikatı lideriydi. Bununla beraber bir lider edası çocukluğundan itibaren kendisinde görülüyordu. Karizması, kararlılığı, becerisi ve ikna kabiliyeti göze çarpıyordu.

Kürt Devleti’nin kurulması için bütün imkanları ile üstün bir çaba sarfetti.

Kürdistan devletine karşı duran, İngilizlere karşı ilk devrim mücadelesini 1919 yılında, Baziyan Geçidi’nde başlattı. Şeyh Mahmud bu savaşta yaralı olarak esir alındı. İngiltere Kürt kralı Kuveyt’e oradan da Hindistan’a sürgün eder.

Ancak Şeyh Mahmud devrim mücadelesini durdurmadı, önüne koyduğu proje uzun solukluydu. Kendisi esir olsa da ona bağlı olan Kürt halkı İngilizlere rahatlık vermiyordu. 1922 yılının Sonbahar’ında İngiltere onu Süleymaniye’ye getirmek zorunda kalır.

7,5 ay hüküm süren I. Kürdistan Hükümeti 1919 yılında sonra erer. 09.10.1922 yılında ikinci defa Kürdistan Hükümeti’ni ilan eder ve 2. Kürdistan Hükümeti göreve başlar.

Hükümetin bazı üyeleri:

1- Başbakan Şeyh Kadiri Hefid
2- İçişleri Bakanı Şeyh Muhammed Garip
3- Maliye Bakanı Abdulkerim Alaka
4- Eğitim Bakanı Mustafa Paşa
5- Savunma Bakanı Salih Zeki Sahibkıran
6- Adalet Bakanı Hacı Molla Sait Kerkükizade.

Tarihte bugün yani 8 Mart 1923 yılında Kürdistan Kralı Şeyh Mahmud, Bangi Heq (Hak Çağrısı) isimli bir gazete çıkardı. Gazete’nin ilk sayısının adı ”Cihat“ idi. İngilizlere karşı bütün Kürdistan’da cihat çağrısı yapılmıştı. Bu gazete Kürdistan dağlarında çıkarılmıştır.

Hükümete bağlı çıkan gazete ve dergiler şunlardı:

Bangi Kurdistan

Roji Kurdistan

Umedi İstiqlal

Oluşturulan kimi eğitim kurumları:

Mehmudi, Kadiri, Rufi ve Letifi ilkokulları

Şeyh Mahmud Berzenci Kürdistan devletini ilan edince Barzanilerin lideri Şeyh Ahmed Barzani 19 yaşındaydı. Kürt kral Berzenci’nin İngilizlerle savaştığı haberinin gelmesi üzerine hemen Barzan’dan iki askeri birlik Kürt Krala destek vermek için gönderilir. Ancak bu birlikler savaş alanına yetşmeden Şeyh Mahmud Berzenci yaralanmış ve esir alınmıştı.

Şeyh Mahmud Berzenci, Kürdistan Devleti’ni ilan edince İran’a karşı mücadele ederek çok sayıda şehri kurtaran Simko Ağa Şikaki ordusu ile beraber Süleymaniye’ye gider. Şeyh Mahmud bu Kürt lideri karşılamak için hazırlıklar yapar. Simko Ağa Şikaki Süleymaniye’ye vardığında Kürtçe okullarda eğitim gören ortaokul öğrencileri onu marş okuyarak karşılar, kendisine çiçekler takdim edilir. Bir devlet töreni ile karşılanmıştı. Askeri güç, başarı ve karizma olarak Şeyh Mahmud Berzenci’den çok daha güçlü olan Simko Ağa Şikaki eğilerek „Ey Kürdistan kralı, emrindeyim“ der.

Mart 1923 yılında İngilizler Süleymaniye şehrini havadan bombalar. Bu hava bombardımanı bir ilkti. Yani tarihte ilk kez savaş uçakları Kürtler üzerinde denenmişti.

O dönemin İngiliz yetkili Wilson, Kürtlerin olduğu bir yerleşim yerine karşı saldırıp yeni silahlarını deneyecekti. Ancak bir komutanın konuşması o yerleşim yerinin bombalanma kararını iptal eder. Konuşmasında şöyle demişti: Orada az sayıda da olsa Araplar da yaşıyor. Araplar zarar görür.“

Hava bombardımanı ile kentin viran edilmeye başlanması üzerine Şeyh Mahmud Süleymaniye şehrini terketti. Ve İngilizler Süleymaniye’yi işgal eder.

Şeyh Mahmut, Serdeşt yakınlarında bir mağaraya yerleşip 8 Mart’ta Bangî Heq (Hak Çağrısı) adlı bir gazete çıkarıp ilk sayısını “cihad” çağrısına ayırır. Salih Zeki komutasında “Kürt ulusal ordusuyla” direniş hazırlığını sürdürür.

Haziran 1923 yılında ise İngilizler Süleymaniye’yi terketmek zorunda kalır. Şeyh Mahmud Berzenci tekrar şehre döner. Ve 3’üncü Kürdistan Devleti Hükümeti’ni ilan etti.

Mart 1924 yılında Kürdistan Hükümeti yıkılır.

Ancak Şeyh Mahmud İngilizlerin tüm saldırı ve yıkımlarına karşın Eylül 1930’da tekrar Kürdistan Devleti’ni ilan etti, devrim mücadelesi başlattı.

1931 yılında Avbari Bölgesi’nde Irak ordusu ile savaşa girdi. Ancak İngiltere ve Irak’a karşı Kürdistan Devleti’ni ayakta tutamadı.

Berzenci 1932 yılına kadar İngiliz ve Arap saldırılarına karşı mücadele eder ve direnerek savaşır. 13 Mayıs 1932’de İngilizlere teslim olmak zorunda kalır. 9 Ekim 1956 yılında Bağdat’ta hastanede iken vefat eder. Süleymaniye’de Büyük Cami’ye getirilen cenazesi, dedesi Şeyh Kake Ehmedi’nin yanına defnedilir. O zaman oğlu Şeyh Latif zindandaydı. Halk cenaze merasiminde Şeyh Latif’in serbest bırakılması için Şeyh Mahmud’un cenazesi ile yürüyüş yaptı. Iraklı güçlerin ateş etmesi üzrerine 2 mermi Şeyh Mahmud’un cenazesine isabet etti, çok sayıda gösterici şehit oldu.

BERNAMEGEH

UYARI: Yazıların izinsiz kopyalanması ve Web Sitelerinde yayınlanması kesinlikle yasaktır. Hakkınızda yasal işlemlerin başlatılabileceğini lütfen unutmayın!