Dünyanın bilinen ilk yazarının adı, aya benzeyen 4000 yıllık beyaz kaymaktaşı diskin arkasında yer almaktadır. 1927’de arkeolog Leonard Woolley tarafından antik Sümer kenti Ur’daki bir tapınakta ortaya çıkarılan disk, bir sunağa bakan dört figürü tasvir eden bir kabartma ile süslenmiştir.
Kutsal bir ayine katılıyor gibi görünüyorlar. Figürlerden biri -başörtüsü ve katmanlı bir cüppe giyen bir kadın- diğerlerinden daha iri ve duruşmalardan sorumlu gibi görünüyor. Bir yazıt onu, ay tanrısı Nanna’nın rahibesi, tanrıça İnanna’nın hizmetkarı ve dünyanın kralı Sargon’un kızı Enheduanna olarak tanımlar.
Enheduanna (MÖ 2285 – MÖ 2250) Akad Kralı Sargon’un ve yüksek olasılıkla Kraliçe Tashlultum’un kızıydı. Tarihte bilinen ilk kadın şair ve yazar, hatta bazı kaynaklara göre ilk şair ve yazardır. Sümerlerin aşk tanrıçası İnanna’ya yazdığı lirik şiirleriyle ünlüdür.
Babası Kral Sargon tarafından Ur şehrindeki Ay Tanrısı Nanna’nın (Sin) Ekişnugal tapınağına başrahibe olarak görevlendirilmiştir.
İsmi Gök Tanrısı An’ın başrahibesi veya Tanrı Nannar’ın eşi anlamına gelmektedir. Hece hece Sümerce karşılığı ise En-hedu-anna: En; (Başrahibe veya Başrahip), hedu; (gurur ve övünç kaynağı), ana; (..cennetin) şeklindedir.
1927’de arkeolog Leonard Woolley tarafından Disk ortaya çıkarıldığında, eski Mezopotamya’da uzmanlaşmış bilginler olan Asurbilimciler, Akad İmparatorluğu’na (yaklaşık MÖ 2350-2150) tarihlenen Sümer şarkılarının ve ilahilerinin yazarı olarak tarihi Enheduanna figürüne zaten aşinaydılar.
Şimdi, bir zamanlar ünlü olan ve ancak o zamanlar dört bin yıllık bilinmezlikten ortaya çıkmaya başlayan bir isme koymaları gereken bir yüzleri vardı. Yale Üniversitesi Asurbilimci Benjamin Foster, “İnanılmaz” diyor. “Sümer edebiyatının tamamında adını gerçekten bildiğimiz tek yazar ve 2500 yıllık Mezopotamya tarihinin tamamında çağdaş bir örneğine sahip olduğumuz tek yazar.”
Enheduanna’nın babası Büyük Sargon (yaklaşık MÖ 2340-2285), aynı yönetim altında birden fazla halk, bölge ve şehir devleti toplayan ilk devlet olan Akad İmparatorluğu’nun kurucusuydu. Babil Kralı Hammurabi (MÖ yaklaşık 1792-1750) ve Asur Kralı II. Sargon (MÖ 721-705) gibi güçlü liderlerin saltanatlarını erken dönem Akad hükümdarlarınınkilere göre modellemesiyle, imparatorluğun etkisi Mezopotamya tarihinde yankılandı. koruyucu tanrıçalarından sonra İştar Hanedanı’nın üyeleri olarak biliniyorlardı.
Şimdiye kadar, Enheduanna’nın Akad İmparatorluğu’nun gücünü korumadaki rolü, tarihte bilinen ilk atfedilen yazar olduğu gerçeğiyle gölgelendi, ancak kutsal şarkılarının yeni analizi, onun merkezi siyasi rolünü gösteriyor. Göttingen Üniversitesi’nden Assyriologist Annette Zgoll, “Enheduanna’nın gerçekleştirdiği ritüeller, şehir devletlerini ve daha geniş alanı uzlaştırarak yeni güç yapısının yaratılmasında etkili oldu” diyor.
Araştırmaları, Enheduanna’nın şarkılarına dair yeni yorumlar sunarak bilim adamlarının onun Mezopotamya’dan Akdeniz’e kadar uzanan uzaklarda iktidarı sürdürme mücadelelerinde Sargon’un varisleri için nasıl vazgeçilmez hale geldiğini anlamalarına yardımcı oluyor. Enheduanna, yaşadığı süre boyunca tarihi bir figürü anlamaya yönelik araştırmaların odak noktası haline geldi.
Akad İmparatorluğu’nun yükselişinden önce Mezopotamya, farklı halkların işgal ettiği iki bölgeye bölünmüştü: güney Mezopotamya’da Dicle ve Fırat nehirlerinin vadileri boyunca düzinelerce bağımsız şehir devletinde yaşayan Sümerler ve Akadlar. kuzey Mezopotamya’nın daha engebeli bölgelerini işgal etti.
Her Sümer şehir devleti, bir kral tarafından yönetiliyordu ve sakinlerinin adandığı bir koruyucu tanrı ya da tanrıçaya adanmış bir tapınağa odaklanıyordu. En önde gelen Sümer şehir devletlerinden ikisi, ay tanrısı Nanna tarafından yönetilen Ur ve aşk ve savaş tanrıçası Inanna tarafından yönetilen Uruk’tur.
Buna karşılık Akadlar, tanrı ve tanrıçaların yıldızlar kadar çok olduğuna ve kendilerini içinde buldukları koşullara bağlı olarak hangi tanrıya taptıklarını her an değiştirebileceklerine inanıyorlardı.
Foster, “Yeni bağlılıklara bu açıklık, Akadların farklı manzaralara yerleştiklerinde, orada yaşayan tanrıları ruhani ufuklarına sokabilecekleri anlamına geliyordu” diyor. “Aralarına başka insanlar geldiğinde, yeni tanrılar onların cennetinde meskenler kurabilirdi.” Birçok tanrıya tapınmalarına rağmen, Akadlar yüce bir tanrı olan Il’yi kabul ettiler ve tanrıça İştar’ı -Sümer tanrıçası İnanna’ya eşdeğerleri- ulusal tanrıları olarak kabul ettiler.
