Akadca kim bilir nereden gelen kalabalık için kullanılan Umman Manda, MÖ 1. veya 2. binyılın başlarında Antik Yakın Doğu’da çok az tanınan bir halk ve onun yaşadığı yer anlamında kullanılmıştır. Bu terim bölge olarak adlandırıldığında farklı dönemlerde Hurriler , Elamitler , Medler , Kimmerler ve İskitler için farklı bağlamlarda kullanılmıştır. Elam döneminde Elam ülkesi, Med döneminde Med halkı ve ülkesi gibi.
Umman Manda’nın anavatanı Orta Anadolu’dan başlar ve kuzey yada kuzeydoğu Babil’e kadar bir yere kadar uzanır. Bu anavatan ve coğrafya daha sonra Mitanni , Mannae veya Medya olarak bilinecek olan yerler içinde kullanılmıştır. Robert Drews, The Coming of the Greeks: Indo-European Conquests in the Aegean and the Near East adlı eserinde, bu adın Hint-İran etimolojisine sahip olduğu anlaşılan Zaluti’den Ummanda Manda’nın lideri olarak bahsedildiğini yazmaktadır.
Umman Manda ile ilgili ilk tarihi belge, MÖ üçüncü bin yıl Agade (Akad) kralı Naram-Sin ve onun Umman-manda’ya karşı mücadeleleriyle ilgilenen bir kompozisyon olan Naram-Sin’in Cuthaean Efsanesidir. Edebi bir konu olarak Umman-manda, güçlü bir teolojik temele sahip sosyo-kültürel bir fenomeni temsil etmiştir.
Umman-manda tanrılar tarafından yaratılır ve Mezopotamya’nın kuzeydoğu sınırındaki anavatanlarından, baş tanrı Enlil tarafından lanetlenir.. Marduk veya Aššur, belirli bir yıkım işi için hazırlanır; bu yıkım ilahi olarak emredildiği için, insanların onu durdurmaya gücü yoktur; yıkım tamamlandığında, tanrıların kendileri Umman-manda’yı yok edeceklerdir. İlahi yönden Umman-manda medeniyetin düşmanı olarak gösterilir.
Bu ilahi metinlerde, Akad devletinin çıkarlarına göre düzenlenen bir Tanrısal yaklaşım vardır. Kendinden olmayanın vahşi ve medeniyetsiz gösterilerek ehlileştirilmesi yada en açık tabiriyle boyunduruk altına alınarak ülkelerinin fethedilmesi ve köleleştirilmesi amacı yatar.
Gutilerin Akadlar tarafından bir dönem vahşi, barbar ve yıkcı olarak gösterilmesinin kökeninde de bu sınıfsal çıkarlar yatar.
Orijinal Umman-manda’nın kim olduğu sorusu ise bir sır olarak kalmakta. Ancak Cyrus Silindiri, Umman-manda’nın Büyük Cyrus tarafından işgal edildiğini ve bu nedenle MÖ 539’da Babil’i ele geçirmeden hemen önce Ahameniş İmparatorluğu’nun bir parçası olduğunu belirtir. Cyrus Silindirine göre: “Anšan kralı Cyrus […] Gutium ülkesini ve tüm Umman-manda’yı dize getirmiş ve kendisine boyun eğdirtmiştir.”
Sümer ve Akad anlayışında Umman Manda; Guti, Lulubi ülkesi ve Barbarların yaşadığı yer iken Persler döneminde ise Urartu, Babil ve Zağrosları kapsayan coğrafik alanı temsil etmiştir.
Kimi zaman Umman Manda halkı Gutiler ve Lulubiler iken kimi zamanda Mitanniler, Hurriler, Elamitler , Medler, Kimmerler ve İskitler’dir. Umman Manda ülkeside bu halkların yaşadığı coğrafi alan olarak adlandırılmıştır.
KAYNAKLAR:
-“Umman-manda [1] (EN)”. oracc.museum.upenn.edu.
-S. Ferruh Adalı (2011). The Scourge of God: The Umman-manda and Its Significance in the First Millennium BC. ISBN 978-9521013355.
-Drews, Robert. The Coming of the Greeks: Indo-European Conquests in the Aegean and the Near East. Princeton University Press. 1988. p. 226.
-Drews, Robert. The Coming of the Greeks: Indo-European Conquests in the Aegean and the Near East. Princeton University Press. 1988. p. 227.
-“Cyrus Cylinder Translation”. Livius.org. Retrieved 23 September 2017.
-Podany, Amanda (2013). The Ancient Near East: A Very Short Introduction. Oxford University Press. p. 102.
BERNAMEGEH
UYARI: Yazıların izinsiz kopyalanması ve Web Sitelerinde yayınlanması kesinlikle yasaktır. Hakkınızda yasal işlemlerin başlatılabileceğini lütfen unutmayın!
